Heel verwonderd toen een collega aan tafel over iemand zei “Volgens mij is daar een hoek af” en een andere collega deze uitdrukking totaal niet begreep. Vervolgens begreep niemand dan weer wat ik bedoelde met “Ja zeg, maar zij heeft hem dan ook opgegeten“.
(btw: ja, ik geef het toe, het was roddeluurtje…)
Ik wist niet dat deze uitdrukkingen streekgebonden en dus waarschijnlijk gekuist dialect zijn. Ik was er van overtuigd dat ze alom gekend waren en ook correcte Nederlandse gezegden waren.
Aan de andere kant dan weer even verbaasd toen Bernard Dewulf vorige week een prachtig stukje schreef over “Kreften“, terwijl ik van mening was dat dit een echt dialect woord was dat enkel in het Aalsterse gekend was… (“kreften, memmen en zoagen”)
Ondertussen het stukje al een paar keer gelezen, het is zo geweldig dat ik het jullie niet wil onthouden. En ik ben er zeker van dat iedereen wel zo’n paar mensen kent in zijn omgeving.
“Kreften
Eén van de belangrijkste doodsoorzaken ontbreekt in Van Dale. Waarom staat poepgaaien er wel in? En ettefretter niet? En lameren wel? En kreften niet?
Kreften. Ik kwam het tegen, dacht dat het woord uitgestorven was. “Wilde u misschien zoeken naar : kreeften”, vraagt Google mij bij “Kreften”. Zo onderschat is het woord. Terwijl het dus dodelijk is.
Misschien, inderdaad, komt het van kreeften. Konden kreeften spreken, ze zouden kreften. Die snappende scharen. Die loerende sprieten. Die onooglijke oogjes. Kreeften lijken de kreftpotten onder de beesten.
Onder de mensen ziet men het steeds vaker. Kreeftende wijven. Kreeftende vrouwmensen. Het is een eenslachtig verschijnsel. Anders heet het brommen, neuten, zageventen. Een kreft heeft borsten en zo. En last van iets. Van een kreeftenbestaan. Van ter plaatse scharrelen in het slib van een verzande existentie;
Het liefst wordt er gekreft op de Vent. Zoals een poedel die maar staat te keffen naar zijn schaduw.
Elke aanleiding is goed. De vent is de dagelijkse pispaal voor de incontentie van de frustraties. In die zin is hij ook onmisbaar. Gaandeweg is hij de raison d’être van de kreeft geworden. De kreeft wijdt er al haar krachten aan.
Het verschijnsel neemt toe met de jaren. Wijf en vent raken op een verknipte wijze aan elkaar verknocht, een variant op het stockholmsyndroom. Zij kreft, hij krimpt. Hoe kleiner hij wordt, hoe groter het spiegelbeeld van haar mislukking, haar uitdroging, haar onvermogen. Kreften is een jarenlange lijkrede voor het eigen gestorven bestaan.
En het moet besmettelijk zijn; In een zekere, lastige leeftijd breidt het snel uit. Wie dan niet weg is, ondergedoken in de postzegelcollectie, in versere dijen of in de Gamma, is gezien. En kent zijn eigen doodsoorzaak al.”
Bernard Dewulf/De Morgen 5 augustust 2007
gerdernissen 
Streekgebonden en misschien ook tijd- en modegebonden.
Zelf heb ik ” een hoek af ” van mijn kinderen geleerd.
Ze keken ook verwonderd omdat ik die uitdrukking niet kende .
Ze heeft hem opgegeten of ze heeft hem ingeslikt daarentegen , is blijkbaar een beetje in onbruik want dat kenden mijn kinderen dan weer niet.
Kreften hoor je toch in gans Vlaanderen? ik vind het wel een mooi woord . Weet iemand waar het vandaan komt?
Kreften heb ik eerlijk gezegd nog nooit gehoord en ik heb nochtans nogal wat ervaring met dialecten of beter met het zich aanpassen aan dialecten.
Van geboorte ben ik Leuvenaar, aan de univ heb ik heel de revue horen passeren van Westvluuts tot Hasselts en al wat daar tussenligt, en op de koop toe ben ik een Oostvlaamse naar haar roots gevolgd en heb ik mij een compleet andere woordenschat moeten eigen maken. En dat heeft zijn tijd geduurd hoor: in het begin moest ik voortdurend ‘wablief?’ zeggen als een autochtone streekgenoot mij aansprak.
Goed dat je Bernard Dewulf aanhaalt. Ik besef dat ik hem al een hele tijd links heb laten liggen in De Morgen ten voordele van Hugo Camps. Hetgeen niet wegneemt dat Dewulf erg mooie poëzie schrijft.
Wat betekent dat dan, “ze heeft hem opgegeten”? Ik ken die uitspraak alleen als “hij of zij is om op te eten”, voor iemand die heel lief of heel mooi is…
Bij mij is er ook een hoek af denk ik!
😉
“Hoor ik daar een lama schijten?”
(Hand achter oor en wat wazig in de verte staren.)
De eerste keer dat ik die uit een van mijn kindermonden hoorde, keek ik ook raar op.
Zowel ‘kreften’, ‘iemand opgegeten hebben’ als ‘er is een hoek af’ behoren tot mijn dagelijkse dialect. Al is dat laatste in West-Vlaanderen toch iets minder algemeen.
Ik woon in een arm deel van Vlaanderen…bij ons kreften ze niet; doen ze nergens hoeken af en eten ze niemand op…. conclusie.. trendy people en “early adapters” leven in Oost en West Vlaanderen, wij moeten nog leren meehuilen met de wolven…of is dat ook weer veelzeggend ?
Misschien toch maar beter bij het Nederlands houden… ’t is al moeilijk genoeg 😉
er is een hoek af ken ik, maar wat betekent ze heeft hem opgegeten?
‘Iemand opgegeten hebben’ betekent dat de persoon over wie je het hebt voor jou niks verkeerd meer kan doen. Je hebt hem, kortom, opgegeten / ingeslikt. Het drukt een toestand van totale adoratie uit jegens iemand.
Wablief Mijnheer Dewulf ?? Kreften eenslachtig???
Omnislachtig zal je bedoelen en universeel , ik heb anders al veel gekreft zonder borsten gehoord……
Neen, neen, dit maal ben ik niet de feministe van dienst. Kreften is écht vrouwelijk, een vrouw die zaagt is een kreft, punt uit. Een man die zaagt is een zagevent, een jan mijn kl.., maar geen kreft.
Misschien moet je afstammen van een ‘kreftenfamilie’ vn om het te begrijpen. Pas op, ik zie ze graag mijn familie, ze zijn hartelijk, ze hebben het goed met me voor, maar kreften!!
Om goed te kunnen kreften moet je ook een volkse aard hebben. Kreften doe je niet in het AN, dan zaag je, evenmin in gekuist dialect, dan stel je je aan.Kreften doe je in het platste dialect met een woordenschat waar andermans tenen gaan van krullen.
Kreften doe je niet over ernstige onderwerpen, maar over banale en triviale zaken. Bijvoorbeeld over pannetjes waar je geen ei mag op bakken of kopjes die je niet hier maar daar moet neerzetten of over (ingebeelde) kwaaltje of over slechtzittende kunstgebitten of over pijnlijke eksterogen of over….
Blijkt dus dat ik levenslang mijn neutende mannelijke medemensen ten onrechte ” kreft ” noem……. Maar vermits kreften volgens het woordenboek niet bestaat is de definitie misschien aan te passen à la tête du client en heb ik toch nog een beetje gelijk ??
Natuurlijk, Blanche! We gaan daar niet moeilik over doen! Jij bent ongetwijfeld het type vrouw dat over voldoende mensenkennis beschikt om iemand al dan niet als kreft te definiëren. Bovendien, uitzonderingen bevestigen de regel!
Kreften:
Staat niet in de dikke Van Dale – Groot Woordenboek van de Nederlandse Taal 14e herziene uitgave 2005.
Staat niet in het Etymologisch woordenboek. De herkomst van onze woorden – Van Dale 1990.
Staat niet in Franck, Vanwijck, Van Haeringen Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal – 2e druk 1912 – onveranderde herdruk – 1980/1984
Het werkwoord ‘kreften’ is inderdaad wellicht afgeleid van het naamwoord ‘kreeft’ dat in verkorte vorm in b.v. het Antwerps dialect ‘kreft’ is.
Voor de betekenis kunnen wij onze fantasie ongebreideld haar gang laten gaan. In het Aalsters is ‘kreften’ synoniem van ‘memmen’, ‘zoagen’. Het ‘vertalen’ naar het Nederlands met ‘zeuren’ lukt niet zo best, omdat er dan emotionele connotaties dreigen verloren te gaan in de betekenisstructuur van het woord. ‘Zeveren’ zou als Vlaams synoniem kunnen doorgaan als het niet te zeer in verband wordt gebracht met kinderen. De uitleg van Bernard Dewulf in zijn stukje in ‘De Morgen’ van 5 augustus 2007 geeft ook de vrije teugel aan de verbeelding en is bijzonder leuk geschreven. Spelen met de woorden en het gebruik van woorden en uitdrukkingen is zich vermeien in taal. Dat soort ‘taalbeschouwing’ doet deugd aan het hart en is beslist heel sterk en veelvuldig aan te bevelen.
Ghislain Duchâteau
Mooi toch hé. Lees ook eens “zuchten” van dezelfde Dewulf.